De bevoegdheden van de Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen worden uitgebreid naar voorzieningen waarin kinderen en jongeren verblijven met ernstige gedrags- en emotionele problemen (GES+-voorzieningen). Daartoe heeft Katrien Schryvers in het Vlaams parlement een voorstel van decreet ingediend. De rechten van kinderen en jongeren moeten altijd gerespecteerd worden. Met deze wijzigingen breiden we die waarborgen uit.
De Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen werd in 2017 geïnstalleerd in de schoot van het Kinderrechtencommissariaat met als voornaamste opdracht toe te zien op de behandeling van jongeren die van hun vrijheid zijn benomen en op het naleven van hun rechten. “Van je vrijheid benomen worden, terechtkomen in een zeer gecontroleerde omgeving en volledig afhankelijk zijn van anderen voor wat je gaan en staan betreft, is zeer ingrijpend. Het is dan ook noodzakelijk dat dit helemaal verloopt overeenkomstig de mensenrechten en de internationale regelgeving”, zegt Vlaams parlementslid Katrien Schryvers, die destijds het initiatief nam en aan de wieg stond van de commissie. “Met de Commissie van Toezicht voor Jeugdinstellingen voorzien we in een bijzondere rechtsbescherming, die misbruik en willekeur moet tegengaan en een humane behandeling garandeert.”
Sinds de start van het toezicht zijn het nut en de meerwaarde ervan al meermaals bewezen. Denk aan de aanpassingen in aanpak op het vlak van tijdelijke afzondering en het geven van sancties, maar ook aan meer dagdagelijkse zaken zoals voorschriften over kledij of bezoekmogelijkheden.
Uitbreiding bevoegdheden
Bij de opstart van de Commissie was het toepassingsgebied van de commissie beperkt tot de gemeenschapsinstellingen en de Vlaamse detentiecentra, In 2020 werd het toezicht uitgebreid naar afdelingen van private voorzieningen die de typemodule ‘beveiligend verblijf’ aanbieden. In de gemeenschapsinstellingen, de detentiecentra en het veilig verblijf komen kinderen en jongeren terecht vanuit verontrustende situaties thuis of die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd. “Er zijn echter ook voorzieningen die verblijf, begeleiding en behandeling aanbieden voor jongeren met extreme gedrags- en emotionele problemen: GES+-modules”, zegt Schryvers, “Het is logisch en noodzakelijk om alle voorzieningen dezelfde opvolging en hetzelfde toezicht toe te kennen. Door de GES+-voorzieningen en de GES+-typemodules ook onder te brengen onder de bevoegdheid van de Commissie van Toezicht, zorgen we ook voor meer rechtswaarborgen voor de jongeren die in zo’n voorziening verblijven.”
Aangekondigd bezoek
Het toezicht gebeurt door maandcommissarissen, een soort van vertrouwenspersonen die de hen toegewezen voorzieningen minstens één keer per maand bezoeken. De regelgeving bepaalt nu dat het bezoek onaangekondigd moet gebeurden. In de praktijk gebeurt het regelmatig dat de maandcommissarissen de voorziening wel op voorhand informeren over hun komst, zeker in kleinere voorzieningen. We stemmen de regelgeving dus af op de gangbare praktijk en leggen decretaal vast dat een bezoek ook mag gebeuren na een vooraf gegeven seintje. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat onaangekondigde bezoeken niet meer zouden kunnen. Integendeel, die genieten zelfs de voorkeur.
Meer maandcommissarissen
De maandcommissarissen nemen hun engagement vrijwillig op. Het is de bedoeling daarbij een diverse groep personen aan te trekken. Sinds de opstart van de Commissie is het aantal maandcommissarissen gestegen van 12 in 2017 tot momenteel 26. In de toekomst zal er nood zijn aan 41 maandcommissarissen.
Om op voldoende mensen te kunnen blijven rekenen, verduidelijken we de voorwaarden voor wie zich al dan niet als maandcommissaris kan opgeven. Daarbij is het belangrijk dat we de onafhankelijkheid van het toezicht blijven garanderen. Wie bijvoorbeeld werkzaam is in een overheidsfunctie gericht op de welzijns- en zorgsector kan geen engagement opnemen als maandcommissaris. Wie werkt voor een andere overheidsdienst moet zich net wel kandidaat kunnen stellen. We zorgen dus voor duidelijkere voorwaarden, zodat meer mensen maandcommissaris zouden kunnen worden.
“De Commissie van Toezicht werd in het leven geroepen om de individuele rechtsbescherming van de jongeren te versterken. Via de maandcommissarissen kijken we als het ware mee binnen in de voorziening naar de manier waarop jongeren worden bejegend. We zijn blij dat we met de uitbreiding tot de GES+-voorzieningen en -modules hier opnieuw een stap vooruit in kunnen zetten”, besluit Schryvers, “De rechten van kinderen en jongeren moeten altijd gerespecteerd worden. Zeker wanneer het gaat om erg kwetsbare minderjarigen. Met deze wijzigingen versterken we die deze waarborgen”
