Mis(be)handeling van oudere mensen is een problematiek waar nog veel taboe rond hangt en die vaak lang onder de radar blijft. Het aantal meldingen dat daarover wordt geregistreerd (1122 situaties in 2022) is wellicht een onderschatting. In een nieuw voorstel van resolutie vragen de Vlaamse parlementsleden om het thema meer te belichten in campagnes, zorg- en hulpverleners en huisartsen bij te scholen over de thematiek, een stappenplan uit te werken voor de aanpak ervan, en in te zetten op de draagkracht van mantelzorgers om zo ouderenmis(be)handeling te voorkomen.
“Wanneer mensen afhankelijker worden van anderen, bijvoorbeeld omwille van ouderdom, worden ze helaas ook kwetsbaarder om slachtoffer te worden van mis(be)handeling”, aldus Vlaams parlementslid Katrien Schryvers, “Dit kan gaan om geweld maar ook om verwaarlozing, sociale uitsluiting, financiële uitbuiting, seksueel misbruik of fysiek en psychologisch geweld. Ouderenmis(be)handeling kan zowel in de thuiscontext als in een zorgvoorziening gebeuren en degene die mis(be)handelt kan een familielid of een mantelzorger zijn, maar ook een professionele zorgverlener of een derde. Vaak zijn het wel personen die eerder dicht bij het slachtoffer staan, die zich bezondigen aan het mis(be)handelen van oudere mensen. Mensen die slachtoffer worden, zijn om die reden vaak terughoudend om erover te praten. Enerzijds zijn mensen misschien beschaamd of loyaal aan hun kinderen, mantelzorgers of andere zorgverleners, anderzijds bestaat onzekerheid over wat als kinderen of andere mantelzorgers deze zorg niet meer op zich zouden nemen. Zo blijft het probleem veel langer onder de radar.”
Taboe doorbreken en problematiek in kaart brengen
De voorbije jaren lanceerde de overheid verschillende campagnes rond intrafamiliaal geweld, maar ouderenmishandeling komt daarbij nog te weinig aan bod. Mee doordat er minder aandacht voor is, wordt het probleem nog altijd onvoldoende herkend en erkend. Het is nochtans echt nodig om meer mensen te informeren over het thema. Enerzijds is het belangrijk dat mensen tekenen van mishandeling van ouderen sneller herkennen, anderzijds moeten slachtoffers of omstaanders weten waar ze terecht kunnen voor hulp.
In mei 2022 deed 1712 wel al een campagne rond dit thema, wat dadelijk resulteerde in meer oproepen. Dat bewijst dus dat campagnes werken. Als er bovendien een meer waarheidsgetrouw en duidelijker beeld is van de problematiek en de mate waarin die in Vlaanderen voorkomt, kan de aanpak er beter op worden afgestemd. Het is daarom belangrijk om te komen tot een betrouwbare registratie en een vlotte uitwisseling van gegevens tussen onder meer zorgverlening, politie en parket.
Signalen herkennen
Ouderen met een zorgnood leven vaak geïsoleerd en hebben veel minder sociaal contact. Daardoor kan de mis(be)handeling lang verdoken blijven. “Reden te meer om ervoor te zorgen dat de mensen die wel over de vloer komen alert zijn voor de problematiek. Denk bijvoorbeeld aan diensten voor thuiszorg of huisartsen. Voor huisartsen bestaat al een e-learningmodule, waar in 2023 al 503 huisartsen aan deelnamen. We moeten hen blijven warm maken om hier vorming rond te volgen”, zegt Schryvers.
Daarnaast vragen de parlementsleden om in de opleidingen en bijscholingen voor zorgverleners specifiek aandacht te geven aan ouderenmishandeling en hoe hiermee moet worden omgegaan. Vroegdetectie is cruciaal bij intrafamiliaal geweld: via goed opgeleide hulpverleners kan er ingegrepen worden voor een situatie uit de hand loopt.
Stappenplan
VLOCO, het Vlaams ondersteuningscentrum ouderenmis(be)handeling, werkte een risico-taxatie-instrument ter ondersteuning van professionals uit “In onze resolutie vragen we dat dit instrument breed wordt toegepast, maar ook dat in samenwerking met VLOCO een generiek stappenplan bij ouderenmis(be)handeling wordt uitgewerkt. Het is immers van belang dat wanneer een zorgverlener een situatie van ouderenmis(be)handeling vermoedt of opmerkt, hij op gepaste wijze kan reageren”, aldus Schryvers, “Deze tools moeten dan ook breed verspreid worden.”
Mantelzorgers
Bij de oproepen die VLOCO kreeg in 2022 werd in maar liefst 61% van de gemelde gevallen de mis(be)handeling begaan door de mantelzorger. “De draagkracht van mantelzorgers wordt vaak op de proef gesteld, zeker als de zorgsituatie lang duurt. Het risico op mis(be)handeling wordt daardoor ook groter. Daarom blijft het ondersteunen van mantelzorgers essentieel. Bij het opstellen van een zorg- en ondersteuningsplan voor de zorgbehoevende moeten de noden van de mantelzorger daarom ook mee in kaart gebracht worden. Op die manier kunnen we ook werk maken van meer preventie”, besluit Schryvers.