Vorig schooljaar namen 126 onderwijspersoneelsleden een voltijdse of halftijdse loopbaanonderbreking om de zorg op te nemen voor een gezins- of familielid. Dat zijn er 56 meer dan het schooljaar daarvoor, zo blijkt uit cijfers die Vlaams parlementslid Katrien Schryvers opvroeg. Een groot verschil met de overige diensten van de Vlaamse overheid. In 2022 kozen daar in totaal slechts 6 personeelsleden voor mantelzorgverlof. Het zijn vooral vrouwen van vijftig jaar en ouder die dit mantelzorgverlof opnemen. Van de werknemers voor wie de federale regelgeving geldt, namen vorig jaar gemiddeld 273 mensen mantelzorgverlof op, zo blijkt uit cijfers die Kamerlid Nahima Lanjri opvroeg. Schryvers en Lanjri pleiten voor een betere bekendmaking. Het opnemen van mantelzorg draagt onmiskenbaar bij tot het welbevinden van de betrokken personeelsleden, de zorgbehoevenden en de hele samenleving.
Wie via het ziekenfonds erkend is als mantelzorger kan verlof voor mantelzorg aanvragen. Dat betekent dat men gedurende een bepaalde periode minder of niet werkt om hulp en bijstand te kunnen geven aan een zorgbehoevend persoon. Dat kan een ouder of een kind zijn, maar het hoeft niet om familie te gaan. Gedurende de loopbaan kan men dit verlof voor maximaal 6 hulpbehoevende personen opnemen. Dat kan voltijds of deeltijds. Een deeltijdse onderbreking is enkel mogelijk als men voltijds tewerk is gesteld. Tijdens het verlof ontvangt de mantelzorger geen salaris, maar wel een onderbrekingsuitkering van de RVA.
Te weinig bekend
Voor werknemers van de Vlaamse overheid werd het recht op mantelzorg ingevoerd op 17 juli 2020. Werknemers die vallen onder de federale regelgeving hebben er recht op sinds september 2020.
In dat eerste jaar namen slechts 5 personeelsleden van de diensten van de Vlaamse overheid verlof voor mantelzorg op, telkens met een vijfde. Het gaat enkel over de diensten die zijn aangesloten bij het personeelsregistratiesysteem. Daarnaast nam ook gemiddeld 1 werknemer waarvoor de federale regelgeving telt mantelzorgverlof op, zo blijkt uit cijfers die Vlaams parlementslid Katrien Schryvers en Kamerlid Nahima Lanjri opvroegen in parlementaire vragen.
In 2021, het eerste volledige jaar waarover gerapporteerd kon worden, ging het over gemiddeld 95 werknemers voor wie de federale regelgeving telt en om 24 personeelsleden van de Vlaamse overheid, waarvan de overgrote meerderheid (21) 50-plussers en slechts 4 mannen, zo blijkt uit cijfers die Katrien Schryvers opvroeg. Zes van deze 24 personeelsleden deden dat voltijds, 8 namen een vermindering van arbeidsprestaties met een vijfde op en 10 namen dit halftijds op.
“Hoewel te verwachten was dat de verlofmogelijkheid in 2022 al beter gekend zou zijn, viel het aantal personeelsleden bij de Vlaamse overheid dat mantelzorgverlof opnam vorig jaar terug tot slechts 6”, zegt Schryvers verbaasd. “Eén van hen was jonger dan 50 jaar en slechts 1 van hen was een man en allen kozen ze voor een deeltijds regime.” De terugval en het lage aantal zijn volgens Schryvers opvallend. “Het is volgens mij weinig plausibel dat de nood aan dit thematisch verlof er amper zou zijn bij mensen die werken voor de Vlaamse overheid”, stelt Schryvers.
Werknemers voor wie de federale regelgeving geldt, namen wel meer mantelzorgverlof op in 2022. “Voor deze groep ging het vorig jaar over gemiddeld 77 mannen en 195 vrouwen”, weet Lanjri, “Dat is bijna een drievoud van het jaar daarvoor, al blijft de totaliteit toch eerder laag.”
In het onderwijs bijna een verdubbeling
Helemaal anders is het beeld in het onderwijs. Tijdens het schooljaar 2021-2022 namen 126 onderwijspersoneelsleden een loopbaanonderbreking op voor mantelzorg. Tijdens het schooljaar 2020-2021 ging het om 70 onderwijspersoneelsleden. “Op een jaar tijd is er dus sprake van een stijging met 80 procent”, stelt Schryvers vast.
De overgrote meerderheid (91,3%) van de onderwijsmedewerkers die een werkonderbreking opnemen om de zorg op te nemen voor iemand, is vrouw. Vorig jaar waren er slechts 11 mannen die mantelzorgverlof opnamen. Het jaar daarvoor ging het om slechts 4 mannen.
De stijging van het aantal mantelzorgverloven in het onderwijs doet zich uitsluitend voor bij de personeelsleden die vijftig jaar zijn of ouder, zo blijkt uit de opgevraagde cijfers. “Het zijn vooral echtgenoten en (schoon)dochters zijn die de taak van mantelzorger opnemen. Ongeveer de helft van al die geregistreerde mantelzorgers is tussen 45 en 64 jaar oud.” Het halftijdse verlofregime blijkt ook in het onderwijs het meest populair, zo leerde Schryvers nog uit de verkregen gegevens.
Verhogen van het welzijn
“De mogelijkheid tot het opnemen van een zorgverlof zoals het mantelzorgverlof is een belangrijk element in de voortdurende inspanningen die Vlaanderen levert in het kader van het zorgbeleid en van de verbetering van de combinatie werk en gezin”, besluiten Schryvers en Lanjri, “Voor heel wat mensen is het op een bepaald moment belangrijk om gedurende een periode te zorgen voor een gezins- of familielid. Het opnemen van mantelzorg is een waardevol engagement en draagt onmiskenbaar bij tot het verhogen van het welzijn en het welbevinden van de betrokken personeelsleden, de betrokken zorgbehoevenden, en de hele samenleving. Er moeten dus zeker bijkomende inspanningen geleverd worden om werknemers te informeren over deze verlofmogelijkheid.”
Verder zou het opnemen van mantelzorgverlof soepeler gemaakt moeten worden, door het ook in weken in plaats van alleen in maanden te kunnen opnemen. Daarenboven wil cd&v het aantal maanden mantelzorgverlof per zorgbehoevende uitbreiden naar maximum zes maanden in plaats van de huidige drie maanden. "Deze flexibilisering zorgt ervoor dat mantelzorgers meer keuzevrijheid en meer mogelijkheden krijgen om hun werk te combineren met de zorg voor een dierbare", aldus Lanjri, "Ook de zware administratieve lasten die bij de aanvraag tot erkenning als mantelzorger komen kijken, moeten omlaag. Mantelzorgers kunnen hun tijd nuttiger besteden."
Dit artikel werd opgenomen in De Zondag van 4 juni 2023.
