De Bijzondere commissie seksueel misbruik komt vandaag met haar aanbevelingen om slachtoffers van seksueel geweld beter te beschermen, hun leed te erkennen en preventieve beleidsmaatregelen te nemen. Vooruit, CD&V, N-VA, Groen en Open VLD sloegen daarvoor de handen in elkaar. Met als resultaat 101 sterke aanbevelingen. “We zijn zeer tevreden dat we iets kunnen betekenen op Vlaams niveau voor de slachtoffers van seksueel geweld. Maar ook dat we een sterk front vormen om samen seksueel geweld te bestrijden. We zijn als commissie zeer dankbaar voor de samenwerking met de verschillende actoren en slachtoffers. Hun verhalen raakten ons allen diep”, Katrien Schryvers (CD&V).
De VRT-documentairereeks ‘Godvergeten’ zond vorig jaar opnieuw een schokgolf door onze samenleving. Het beeld van de gruwel van seksueel geweld in de Kerk en in de omgevingen waarvoor de Kerk verantwoordelijkheid droeg, ontketende een storm van verontwaardiging. Uit de getuigenissen van slachtoffers van seksueel geweld en hun familieleden blijkt dat niet elk slachtoffer de erkenning en hulp kreeg die ze verdienen. Het Vlaams Parlement richtte daarom een Bijzondere commissie seksueel misbruik op met als doel te luisteren naar wat slachtoffers van seksueel geweld nodig hebben om zich erkend te voelen in hun leed en hoe zij nog beter ondersteund kunnen worden. Op basis van een resem hoorzittingen met vertegenwoordigers van slachtoffers, hulpverlening, meldpunten, de Kerk en de verschillende sectoren waar Vlaanderen verantwoordelijkheid draagt, doet de commissie nu 101 concrete aanbevelingen om bijkomende (beleids)initiatieven te nemen om élke vorm van seksueel geweld zo veel mogelijk te vermijden, slachtoffers beter te helpen en er minstens voor te zorgen dat slachtoffers zich nooit meer doodgezwegen en in de steek gelaten voelen. Want hoewel uit de hoorzittingen duidelijk bleek dat er de afgelopen jaren heel wat werk werd verzet rond dit thema op het terrein, en het Vlaams Parlement de afgelopen jaren via resoluties en decreten al veel rond dit thema heeft gewerkt, is het duidelijk dat er nood is aan bijkomende inspanningen.
Voorzitter van de bijzondere commissie Hannelore Goeman (Vooruit) reageert tevreden. “We hebben met aandacht en medeleven geluisterd naar de gruwelijke verhalen van slachtoffers en naar de problemen waar heel wat organisaties in onze samenleving tegenaan lopen. We zijn samen met hen in gesprek gegaan om te bekijken waar zij nood aan hebben op vlak van het voorkomen en de aanpak van seksueel geweld. Ik ben dan ook trots als voorzitter dat daar 101 sterke aanbevelingen uit zijn voortgekomen. Het is nu aan de volgende Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement om dit op te nemen en deze uit te voeren de komende legislatuur, zodat we slachtoffers van seksueel geweld nog beter kunnen ondersteunen en helpen. We hopen met de aanbevelingen stappen te kunnen zetten in het voorkomen en het aanpakken van seksueel geweld op scholen, in instellingen en in onze samenleving.”
Fonds voor geestelijke gezondheidszorg voor slachtoffers van seksueel geweld
Seksueel geweld tekent slachtoffers voor het leven, waardoor ze vaak langdurige psychologische zorg nodig hebben. De kostprijs van deze zorg blijkt voor veel slachtoffers een drempel om zeker op lange termijn de hulp te (blijven) zoeken die ze nodig hebben. Veel slachtoffers blijven daarom verstoken van de juiste psychologische ondersteuning, wat uiteraard een grote invloed heeft op hun eigen welzijn en dat van hun naasten. Daarom vraagt de commissie te onderzoeken of er een fonds voor geestelijke gezondheidszorg voor slachtoffers van seksueel geweld opgericht kan worden, naar analogie met het Slachtofferfonds.
“We vragen te onderzoeken of er een fonds opgericht kan worden waar slachtoffers beroep op kunnen doen, indien zij nood hebben aan psychologische ondersteuning. We kijken voor de financiering naar de kerk én daders van seksueel geweld, als deel van hun straf (naar analogie van het Slachtofferfonds voor verkeersslachtoffers). De bisschoppen die we gesproken hebben, gaven zelf aan te willen bijdragen aan zo’n fonds. Dat lijkt ons heel belangrijk. Tijdens de hoorzittingen kwam vaak ter sprake dat de financiële bijdragen die de kerk tot dusver heeft geleverd als te beperkt werden ervaren in vergelijking met de levenslange prijs die slachtoffers betalen”, aldus voorzitter Hannelore Goeman (Vooruit).
Expertisecentrum rechtstreeks onder het parlement
Tijdens de hoorzittingen werd duidelijk waar zich momenteel nog lacunes bevinden. Zo werd bijvoorbeeld meermaals benadrukt dat er te weinig wetenschappelijk onderzoek gebeurt, dat het aanbod aan meldpunten en hulplijnen te versnipperd is, dat er een gebrek aan uniforme dataverzameling is, enzoverder. Met de oprichting van een nieuwe paraparlementaire instelling, die als echt expertisecentrum zal fungeren, wil de commissie deze lacunes opvullen. De taken van de PPI zullen divers zijn. Zo zal deze instelling onder meer orde scheppen in het landschap van meldpunten en hulplijnen en hier ook nauw mee samenwerken, data verzamelen die door de meldpunten worden aangeleverd, adviezen verlenen aan organisaties die vragen hebben rond hun integriteitsbeleid en beleidsadviezen leveren aan de overheid, educatieve en sensibiliseringscampagnes opzetten, periodiek wetenschappelijk onderzoek coördineren, opleidingen organiseren, een (hulp)aanbod voorzien voor naasten en omstanders, samenwerkingen opzetten met erkende lotgenotengroepen, enzoverder. De bestaande Erkennings- en Bemiddelingscommissie voor slachtoffers van historisch seksueel geweld wordt in de PPI ingekanteld, en er wordt bekeken of het Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag er ook een plaats moet krijgen.
“Er is volgens ons echt nood aan een expertisecentrum rond seksueel geweld, dat een veelheid aan taken zal vervullen. Dat wordt niet de zoveelste structuur, maar een instelling die het beleid rond seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld in Vlaanderen structureel verankert, coördineert en vormgeeft. We kiezen expliciet voor een instelling rechtstreeks onder het parlement, omdat dit de onafhankelijkheid ervan garandeert. Voor veel slachtoffers is dit erg belangrijk”, zegt ondervoorzitter Katrien Schryvers (cd&v).
Punt van onthaal
Vandaag zijn er al heel wat instanties waar slachtoffers van seksueel geweld terecht kunnen. Volgens de commissie zijn deze helaas te versnipperd en is het voor slachtoffers niet altijd duidelijk waar ze terechtkunnen met hun specifieke hulpvraag. Die onduidelijkheid zien we ook bij slachtoffers van historisch seksueel geweld. De commissie stelt dan ook voor om één punt van onthaal op te richten waar elk slachtoffer van seksueel geweld terecht kan. Het onthaalpunt zorgt ervoor dat slachtoffers worden toegeleid richting de juiste hulp.
“Een slachtoffer van seksueel geweld kan hulpvragen hebben die psychsociaal, psychisch, economisch, juridisch of nog anders zijn. Vandaag moet een slachtoffer voor deze vragen bij verschillende deuren aankloppen. Een slachtoffer moet zo ook verschillende drempels over en elke keer het verhaal opnieuw aanvatten. Vertrekken vanuit het slachtoffer en die fysieke en psychische drempels wegnemen, moet een slachtoffer helpen sneller de nodige hulp te krijgen”, aldus ondervoorzitter Freya Perdaens (N-VA).
Masterplan geestelijke gezondheidszorg
Naast de betaalbaarheid van psychologische hulp, moet er ook werk gemaakt worden van de wachtlijsten. Wie gepaste hulp nodig heeft, moet daar meteen de mogelijkheid toe hebben. Aan maandenlange wachtlijsten hebben slachtoffers met een dringende hulpvraag niks. Daarom doet de commissie ook een uitgebreide oproep naar de nodige middelen om de wachtlijsten voor psychologische en psychosociale hulp weg te werken.
“De rode draad doorheen alle hoorzittingen was dat zowel slachtoffers als (toekomstige) plegers van seksueel geweld die op zoek zijn naar hulp en begeleiding, te vaak botsen op wachtlijsten. Dat heeft dramatische gevolgen. Het is een noodkreet die we natuurlijk al langer horen binnen de geestelijke gezondheidszorg voor heel wat hulpverlening. Ik ben zeer tevreden dat we hierin eindelijk meerderheid en oppositie overstijgen om tot een gemeenschappelijke ambitie te komen. Iedereen die aan de alarmbel trekt, moet binnen de maand een aanbod krijgen voor gepaste therapie. Dat er nu een duidelijk streefcijfer komt, met een goede monitoring van de wachtlijsten, is een enorme stap voorwaarts. Dit is een grote opdracht voor de volgende Vlaamse regering.” besluit co-voorzitter van Groen Jeremie Vaneeckhout.
Dringend nood aan wetenschappelijk onderzoek
De hoorzittingen in het Vlaams Parlement hebben duidelijk aangetoond dat onze kennis over seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag aanzienlijk tekortschiet. Belangrijke thema's zoals revictimisatie, waarbij slachtoffers van seksueel misbruik een verhoogd risico lopen om herhaaldelijk slachtoffer te worden, of het risico dat slachtoffers lopen om op hun beurt dader te worden, zijn te weinig gedocumenteerd. Daarom is wetenschappelijk onderzoek vanuit verschillende wetenschappelijke instellingen noodzakelijk.
De complexiteit van seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag vereist een wetenschappelijke aanpak met voldoende en uniforme data,” verklaart Jean-Jacques De Gucht (Open Vld). “Het is cruciaal dat regelmatig onderzoek kan aantonen hoe seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag evolueert. Zo kunnen we ook de effectiviteit van onze interventies evalueren. Daarnaast doe ik een specifieke oproep aan de kerken en congregaties om onderzoekers toegang te verlenen tot alle relevante documenten en archieven. Op die manier kunnen we een gedetailleerd en uniform databestand opbouwen. Dit is essentieel voor het ontwikkelen van een effectief beleid en het bieden van de juiste ondersteuning aan zowel slachtoffers als zorgverleners, en kunnen we ook werk maken van daderpreventie in samenwerking met organisaties zoals Stop it now!”.
